Nowacki Ignacy (1872–1943), ksiądz, działacz społeczny. Ur. 8 V w Żernikach koło Żnina, był synem właściciela młyna Józefa i Katarzyny ze Skoczyńskich. Do gimnazjum uczęszczał najpierw w Gnieźnie, potem w Wągrowcu, gdzie należał do tajnego Tow. Tomasza Zana (TTZ) i został wydalony ze szkoły za przechowywanie zakazanych polskich książek. Maturę zdał w r. 1894 w Gimnazjum Św. Mikołaja w Lipsku. Był jednym z założycieli pierwszego w Saksonii Tow. Polsko-Katolickich Robotników w Lipsku. Studia teologiczne odbył w Poznaniu i Gnieźnie. Dn. 24 II 1898 otrzymał święcenia kapłańskie. Pracę duszpasterską rozpoczął jako wikary w Ostrowie Wielkopolskim. Jednak już 1 IV 1901 objął parafię Św. Marcina w Kępnie Wielkopolskim, najpierw jako administrator, a od r. 1909 jako proboszcz. Był też prefektem w kępińskich szkołach: w l. 1901–22 w progimnazjum, potem gimnazjum, w l. 1926–9 w liceum żeńskim. Od r. 1928 sprawował urząd inspektora religii w szkołach powszechnych na pow. kępiński. Był też od r. 1906 bibliotekarzem dekanalnym, od r. 1922 II asesorem dekalnym (wicedziekanem), wreszcie od r. 1933 dziekanem. W r. 1932 został członkiem Consilium a vigilantia w Kurii Metropolitalnej Poznańskiej.
N. prowadził jednocześnie żywą działalność społeczno-narodową. Przyczynił się do zbudowania w r. 1906 Domu Katolickiego w Kępnie (rozbudował go w r. 1934), który stał się centrum polskiego życia organizacyjnego na południowych kresach Wielkopolski. W r. 1903 założył Tow. Katolickich Robotników Polskich, w r. 1907 Tow. Terminatorów (potem przekształcone w Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej), a w r. 1909 Tow. Śpiewu. Krzewił ideę spółdzielczości polskiej. Drukował własnym nakładem polskie modlitewniki. Specjalną opieką otaczał dzieci i młodzież, organizował naukę języka polskiego, urządzał wycieczki «agitacyjne» na Śląsk. Dla najmłodszych otworzył ogródek, tzw. «kolonadę». Bliskie stosunki łączyły go zwłaszcza z młodzieżą gimnazjalną. Patronował pracom tajnego koła TTZ przy kępińskim progimnazjum. Za propagowanie polskości władze pruskie wytoczyły mu kilka procesów, m.in. pod zarzutem podburzania do strajku szkolnego w r. 1906. W l. 1909–11 wybudował nowy kościół, zaprojektowany w stylu neobarokowym przez Rogera Sławskiego. Dn. 16 XI 1918 wybrany został na prezesa utworzonej wówczas Powiatowej Rady Ludowej w Kępnie. Był też delegatem z pow. kępińskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w grudniu 1918 w Poznaniu.
Po wybuchu powstania wielkopolskiego N. sprzeciwiał się, aby rozszerzyło się ono na pow. kępiński, i nie zgodził się na wkroczenie do Kępna wojsk powstańczych, jakkolwiek Niemcy 5 I 1919 w wyniku pertraktacji z dowództwem powstańczego frontu południowego, wycofali się z miasta i przez 24 godziny było ono wolne. Taką postawą naraził się na zarzuty przesadnej ostrożności, a nawet oskarżenia, iż obawiał się zniszczenia zbudowanego przez siebie kościoła. Mimo to Grenzschutz uważał go za czołowego «polskiego prowodyra» w Kępnie; od 13 I do 5 III 1919 przebywał w areszcie domowym, został umieszczony na liście zakładników, a od 20 VI do 30 VII 1919 był internowany jako zakładnik w obozie Neuhammer na Dolnym Śląsku (Nowa Kuźnia pod Głogowem). Zwolniony wskutek interwencji parafian, wrócił do Kępna z zakazem opuszczania granic swej parafii. W okresie przejściowym, tj. od podpisania traktatu wersalskiego przez Niemcy (28 VI 1919) do objęcia Kępna przez władze polskie (styczeń 1920), zorganizował tymczasowe władze powiatowe, współpracował z misją aliancką, przeciwdziałał wywozowi mienia, zwłaszcza taboru kolejowego, przez Niemców, dokonał spolszczenia szkolnictwa.
W l. n. N. łączył nadal działalność duszpasterską z pracą społeczną. W r. 1920 zorganizował pomoc odzieżową i żywnościową dla głodujących na Lubelszczyźnie oraz poważną pomoc sanitarną dla wojska. Był przez 12 lat prezesem Rady Nadzorczej miejscowego Banku Ludowego. Roztaczał opiekę nad reemigrantami z Niemiec, m.in. w r. 1926 należał do organizatorów kępińskiego oddziału stowarzyszenia Opieka Polska nad Rodakami z Obczyzny. Był jednym z głównych organizatorów XII Zjazdu Katolickiego w Wielkopolsce, który w dn. 2–3 VII 1934 odbył się w Kępnie przy licznym udziale Polaków z przynależnego wówczas do Niemiec Średniego Śląska. Był jednym z nielicznych wielkopolskich duchownych sympatyzujących z sanacją i w kampanii wyborczej do sejmu i senatu w r. 1930 agitował za listą rządową. Łączyła go też przyjaźń z dawnym swoim uczniem płkiem Ludwikiem Bociańskim, ostatnim woj. poznańskim przed wojną. Po wybuchu drugiej wojny światowej N. został 3 IX 1939 aresztowany przez Niemców i wywieziony do Rawicza jako zakładnik. Zwolniono go 17 X, lecz po trzech dniach uwięziono go ponownie na okres tygodnia. Aresztowany po raz trzeci 4 XI 1939 przebywał w więzieniu w Kaliszu do marca 1940. Po uwolnieniu osiadł w Rypinku koło Kalisza, gdzie oddał się pracy duszpasterskiej. Zmarł 17 VII 1943 w kaliskim szpitalu, nabawiwszy się zapalenia płuc. Po zgonie odkryto na ciele ślady tortur. Zwłoki po wojnie ekshumowano i pochowano w Kępnie, a na kościele umieszczono tablicę pamiątkową. Odznaczony był m. in. Krzyżem Niepodległości.
Portret pędzla J. Krzyżaniaka (olej.) w zakrystii kościoła Św. Marcina w Kępnie; Fot. w kancelarii parafialnej w Kępnie; – Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Janiszewski J., Powiat kępiński, Kępno 1928 s. 12, 21; Kącki F., Udział duchowieństwa katolickiego w powstaniu wielkopolskim 1918–1919, „Novum” 1971 nr 12 s. 95, 97–9; Kokociński W., Kurzawa J., Z dziejów Kępna, P. 1960 s. 93–5, 97; Szołddrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1965; – Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, P. 1918 s. 107; Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesium Gnesnensis et Posnaniensis pro anno Domini…, P. 1923; toż, P. 1925; toż, P. 1926; toż, P. 1927; toż, P. 1928; Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej na rok…, P. 1929; toż, P. 1930; toż, P. 1931; toż, P. 1932; toż, P. 1934; toż, P. 1936; Schematyzm Kościoła rzymsko-katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Kr. (1925); – „Dzien. Berliński” 1919 nr z 11 VII; „Przew. Katol.” 1934 nr 25, 30, 1936 nr 48 (fot.); – Arch. Archidiec. w P.: KA 6340; Arch. Państw. w P.: Prezydium Policji 2760, 3369; CAW: Akta odznaczeniowe; – Całkosiński A., Z dziejów parafii kępińskiej, Kępno 1968 (mszp. w posiadaniu ks. Mariana Magnuszewskiego w Kępnie); Kasprzak F., Blaski i cienie administracji polskiej od 1919 do 1939 roku, (rkp. w posiadaniu Jerzego Pietrzaka); Szembek B., Wspomnienia, (mszp. w posiadaniu Ireny Bobbé w Chorzowie); – Informacje prof. Aleksandra Całkosińskiego, ks. Mariana Magnuszewskiego i bpa Andrzeja Wronki.
Jerzy Pietrzak